Sosna wejmutka (Pinus strobus L.)

Nazwy handlowe i regionalne

Sosna amerykańska, sosna wejmutka (Polska), Pin Weymouth (Francja), Weymouthskiefer, Strobe, Seidenkiefer (Niemcy), Borovice hedvabna, vejmutovka (Czechy), Wyemouthpine, Yellow pine, Soft white pine, Eastern white pine (Wielka Brytania, USA)

Oznaczenia botaniczne

gromada - Gymnospermatophyta (nagozalążkowe)
klasa - Coniferopsida (iglaste)
rodzina - Pinaceae (sosnowante)
rodzaj - Pinus (sosna)
podrodzaj - Haploxylon
gatunek - Pinus strobus L. (sosna wejmutka)

Gatunki podobne

Pinus cembra L., Pinus lambertiana Dougl., Pinus monticola Dougl.,Pinus silvestris L., Pinus peuce, Pinus x schwerinii (mieszaniec P.strobusi P.griffitii)

Występowanie

Sosna wejmutka występuje we wschodniej Ameryce Płn., w Kanadzie i USA aż do Meksyku i Gwatemali. Jest to największe drzewo iglaste w tej części Ameryki. Rośnie na różnych glebach - jest to gatunek pionierski. Tworzy drzewostany jednogatunkowe lub w zmieszaniu z Tsunga canadensisi Picea rubens. Na gorszych glebach występuje obok Pinus resinosa.
Gatunek introdukowany do Europy w połowie XVI wieku, a do Anglii w1705 roku. Jest to najdawniej wprowadzony gatunek do Polski i do Europy. Występuje zarówno w lasach, jak i w zieleni miejskiej, zadrzewieniach i parkach. Gatunek dostosowany doskonale do warunków Polski. W lasach to obok daglezji najważniejszy egzot iglasty. Występuje praktycznie na całym terytorium naszego kraju. Ustalono, że jest co najmniej 550 drzewostanów wejmutkowych. Najstarszy drzewostan był dotychczas w Nadleśnictwie Chrzelice. Posadzono go w 1798 roku. Inne drzewostany są w Nadleśnictwach: Bystra, Czerniejewo, Iława, Kargowa, Myślenice, Nagórzyce, Przechlewo, Spychowo, Wielgowo, Wiprowo, Zaporowo.

Charakterystyka

Drzewo zwykle do 30 (50) m wysokości i 100 cm średnicy (maksymalnie 66 m wysokości i 180 cm średnicy). W Anglii zanotowano egzemplarze o wysokości do 38,5 m i 540 cm obwodu. W Polsce około 35 m wysokości i 470 cm obwodu.
Korona, za młodu rzadka z cienkimi gałązkami, u drzew starszych kopulasta, gęsta, wysoko osadzona. Kora za młodu cienka, gładka, popielato-szara, u starszych drzew ciemniejsza, głęboko spękana. Jest to sosna 5-igłowa (pięć igieł na krótkopędach), o igłach najcieńszych w tej grupie pięcioigłowych sosen. Szyszki wąskie, 10-15 cm długie, otwarte, do 4 cm średnicy. Charakterystyczne jest obfite występowanie żywicy na szyszkach, nadające im czasami jasnoszare zabarwienie.
Drewno - biel można odróżnić od twardzieli. Stosunkowo wąski biel. Drzewa 85-letnie zawierają do 85% twardzieli. Drewno ma jasnożółtą barwę (biel) do ciemnożółtej, a nawet do jasno-czerwono-brązowej (twardziel). Drewno to ciemnieje wyraźnie pod wpływem światła. Drewno wczesne i późne w przyroście rocznym na grubość mało różniące się barwą. Przyrosty roczne szerokie, nawet sięgające do 1 cm szerokości. Liczne przewody żywiczne zaznaczają się na przekroju poprzecznym jako ciemne drobne punkty, a na przekroju podłużnym jako krótkie ciemniejsze linie. W drewnie występują czerwone sęki upodabniające je do drewna limby.

Cechy anatomiczne: gatunek iglasty, cewki: ułożone promieniowo, cewki drewna późnego grubościenne, udział cewek: ok. 94%, długość cewek: 1600-3000-5000mm, miękisz podłużny: nie stwierdzono, szerokość przyrostów rocznych: 0,7-5,0 mm.

Właściwości fizyczne: gęstość w stanie zupełnie suchym 310-370-470 kg/m3, gęstość przy wilg. 12-15% 340-400-500 kg/m3, gęstość po ścięciu 580-720 kg/m3, skurcz w kierunku wzdłuż włókien 0,2%, w kierunku promieniowym 2,3-2,7%, w kierunku stycznym 5,8-6,8%, objętościowy 8,3-9,7%. Dobre właściwości izolacyjne (hałas i temperatura).

Właściwości mechaniczne: wytrzymałość na zginanie statyczne 41-61-71 MPa, moduł sprężyst. przy zgin. stat. 8270-10040-11350 MPa, wytrzymałość na ściskanie 28-34-43 MPa, wytrzymałość na rozciąganie II 53-76-136 MPa, wytrzymałość na rozciąganie ^ 2,1-2,6 MPa, udarność 3,5-4,9 J/cm2, wytrzymałość na ścinanie 5,5-6,4-7,0 MPa, twardość Brinella II 20-27 MPa, twardość Brinella ^ 8-11 MPa, wytrzymałość na skręcanie 13-17 MPa, łupliwość 0,5-0,8 MPa.

Obróbka mechaniczna: dobra do bardzo dobrej; łączenie na gwoździe i śruby - dobre; podatne na toczenie, łupliwe.

Suszenie: przebiega szybko i dobrze; przy suszeniu komorowym początkowe parametry wilgotności i temperatury należy ustawić na niskim poziomie; dobre właściwości odzyskiwania kształtu.

Sklejanie: dobre.

Wykańczanie powierzchni: dobre; drewno dobrze przyjmuje bejce, lecz źle się lakieruje.

Wady drewna: zbieżystość, krzywizny, skręt włókien, nieregularny przebieg przyrostów rocznych, pęknięcia rdzeniowe, sękatość, sinizny, zgnilizny, chodniki owadzie.

Trwałość: dobra; zarówno w wodzie, jak i na ziemi.

Zastosowanie: drewno konstrukcyjne na cele wewnętrzne i konstrukcje o niedużych naprężeniach np. okna, drzwi, okładziny, ramy, podłogi; drewno szczególnie nadające się na płyty warstwowe (warstwa środkowa); na ule, ołówki, wełnę drzewną, skrzynki, zapałki, obcasy (przemysł obuwniczy); na maszty statków, instrumenty muzyczne (pudła rezonansowe); w przemyśle papierniczym; jako materiał izolacyjnydo kabin telefonicznych; nadaje się do toczenia; mniej przydatne jako drewno budowlane konstrukcyjne i kopalniaki

Wskazówki: zalecana jest ścinka zimowa; celem uniknięcia pęknięć w pobliżu rozwidleń należy naciąć koniec kłody.

Różne

Do Anglii wprowadził ten gatunek lord Weymouth w 1705 roku (nazwa potoczna pochodzi od jego nazwiska). Gatunek ten podlega w naszych warunkach chorobie igieł (również i w swej ojczyźnie) zwanej wejmutkowo-porzeczkową (chorobata ma dwie nazwy łacińskie: Cronatrium ribicola lub Peridermium strobi).Choroba pojawiła się w Europie na początku XX wieku i postawiła pod znakiem zapytania celowość uprawy wejmutki. Gospodarzem przejściowym tej chorobyj est porzeczka czarna (Ribes nigra) i inne porzeczki amerykańskie. Porażaona młode sosny w szkółkach i młode drzewka. Stwierdzono, że na Śląsku choroba ta nie poraża wejmutki. Uważa się, że grzyb ten jest wyjątkowo wrażliwy na zanieczyszczenie atmosfery.
Wejmutka podobnie jak limba ma ozdobne czerwone sęki, co nadaje wartość dekoracyjną wnętrzom chat wiejskich i piwiarni. Drewno tego gatunku odznacza się doskonałymi parametrami izolacyjnymi, stąd powszechne wykonywanie z tego drewna uli w Zachodniej Europie.

Opracowanie:
doc. dr inż. Stanisław Spława-Neyman
mgr inż. Zofia Owczarzak