Trześnia (Cerasur wvium (L) Moench)

"Już przykra ustąpila wieśnie,
Rozwijały się lasy i kwitnęly trześnie"

(W. Potocki)

Nazwy handlowe i regionalne

Trześnia, czereśnia ptasia, wiśnia ptasia (Polska), Cereso silvestre (Hiszpania), Karcz barri (kraje arabskie), Cherry (Anglia), Cerisier, Merisier (Francja), Kersen (Holandia), Ciliegio (Włochy), Madarcsereznye (Węgry), Bird cherry (USA), Yabami visne (Turcja)

Oznaczenie botaniczne

gromada - Angiospermace spermatophyta (okrytozalążkowe)
rodzina - Rosaceae (różowate)
gatunek - Cerasur wvium (L) Moench

Synonim botaniczy

Prunus cerasus Scop., Prunus nigricans Ehrh. , Prunus avium Mill. , Cerasus dulcrs Gaertn., Cerasus migra Mill.

Podobne gatunki drewna

Prunus armeniaca L. - Morela pospolita, P. cerasus L. - Wiśnia pospolita, P. mahaleb L. - Wiśnia wczesna (antypka), P. persica Bath - Brzoskwinia pospolita, P. serotina Boskh (eremekna późna/amerykańska), Ulnus Carpinifolia Gled - wiąz polny U. glabra Hunds.- wiąz górski

Występowanie

Europa Zachodnia, Syberia, Azja Mniejsza, Kaukaz, północna Afryka. Występuje w górach i na nizinach. W Alpach do 1700 m n.p.m., w Bawarii do 800 m n.p.m.. W Polsce jest to gatunek rodzimy, dziko rosnący komponent lasów liściastych, wybierający żywe siedliska z zawartością wapnia w glebie.
Jednak gatunek ten rośnie na glebach słabych, często pojedynczo dzięki zoochorii - to ptaki przenoszą nasiona czereśni ptasiej. Chętnie rośnie na obszarach lasów w zaroślach. Gatunek ten można uznać za umiarkowanie ciepłolubny, znoszący ocienienie.

Charakterystyka

Drzewo - 20 (30) m wysokie, hodowane na otwartej przestrzeni ma zwykle krótszy pień. Średnica 0,6 m (1 m). Pień cylindryczny, często wykazujący skręt.
Kora u młodych drzew gładka, czerwonawa, z wiekiem łuszcząca się i pękająca.
Drzewo liściaste. Biel żółtawo-biały, wąski. Twardziel żółta do złoto-brązowej, czerwonawo-brązowa, ciemniejąca - czasem z zielonkawymi smugami. Przyrosty roczne dają się wyróżnić gołym okiem. Promienie drzewne na stycznym przekroju widoczne gołym okiem jako lusterka.

Właściwości fizyczne: ciężar właściwy w stanie suchym - 490-550-670 kg/m3, gęstość przy 12% - 600-630-690 kg/m3, masa transportowa w stanie świeżym - 900 kg/m3

Obróbka mechaniczna: narzędziami, ręczna. Łatwa dzięki prostowłóknistości. Cechy fizyczne drewna: skurcz promieniowy - 5,0%, skurcz styczny - 8,7%, skurcz objętościowy - 13,7-14,0%, wytrzymałość na zginanie - 86-106 MPa, moduł sprężystości przy zginaniu - ok. 1000 MPa, wytrzymałość na ściskanie - 45-54 MPa, twardość Brinella równol. - 51-59 MPa, twardość Brinella prostop. - 31 MPa, wartość pH - około 4,5

Suszenie: suszy się dobrze i łatwo. Ma skłonność do paczenia się. Ogólnie przypomina jesion w zakresie obróbki i suszenia.

Sklejalność: dobra.

Obróbka powierzchniowa: dosyć dobra - mogą występować gumy.

Trwałość drewna: nieodporna na warunki klimatyczne, podlega brunatnej i białej zgniliźnie. Szkodniki owadzie spotykane na drewnie to Cossus cossus L., Zeutzera pyrinaL., Formicialae, Siricidae i inne.

Zastosowanie: drewno trześni nadaje się do produkcji oklein oraz elementy mebli, parkiet, płyty podłogowe. Drewno przydatne na instrumenty muzyczne, do wyrobu galanterii.
Stosowane w intarsjach, nadaje się do toczenia (np. talerze, miseczki itp.). W wielu zastosowaniach drewno trześni zastępuje orzech kaukaski i inne orzechy.

Różne

Najstarsza i najgrubsza wiśnia ptasia rośnie (wg Pacyniaka) w Gręboszowie woj. opolskie. Jest to drzewo stosunkowo długowieczne, ten egzemplarz liczy123 lata, ma pierśnicę 317 cm, wysokość 8,5 m. Drzewo to znane od wieków w Azji Mniejszej i w Azji Środkowej. Istnieją legendy (zapisane przez Rzymian), dotyczące sprowadzenia przez nich do Europy czereśni. Wiadomo jednak, że Etruskowie kilka wieków przed podbojem Półwyspu Apenińskiego przez Rzymians adzili drzewa czereśniowe.
Na terenie Polski propagatorem czereśni był polityk i dyplomata Jerzy Ossoliński (1595-1650). Staropolska nazwa czereśni to trześnia, trzęśnia, krześnia, tereśnia, teresinka. Do dziś ją tak nazywają leśnicy.
Owoce czereśni i tych dzikich, i tych udomowionych, uszlachetnionych, są zaliczane do grupy owoców posiadających właściwości lecznicze. Są one nawet polecane dla cukrzyków. Zawierają mnóstwo potasu, są więc dobre dla reumatyków, nerkowców, a także chorych na serce (usuwają złoża soli z tkanek). Sporo witamin C, A, B. Podobnie jak jabłka mają właściwości antytoksyczne, wpływają na poprawę cery.
Ostatnio szypułki czereśni (ogonki) zostały uznane we Francji za rewelacyjny lek odchudzający.
Druidowie jednak nie zwrócili na czereśnie uwagi - brak bowiem horoskopu związanego z tym drzewem, co, jak należy też sądzić, związane jest z jego zasięgiem występowania.

Opracowanie:
doc. dr inż. Stanisław Spława-Neyman
mgr inż. Zofia Owczarzak